१. नेपाली नागरिकताको भनेको के हो ? नागरिकता किन चाहिन्छ ?

नेपालको नागरिक हो भनी राज्यले दिएको प्रमाण नेपाली नागरिकता हो । राज्यको सदस्यको रुपमा नेपाली नागरिकले मात्र नेपालको नागरिकता पाउँछ । यो राज्यले आफ्ना नागरिकलाई पहिचान गर्न, शिक्षा हासिल गर्न र व्यापार व्यवसाय गर्ने जस्ता कानूनले प्रत्याभूत गरेको आधारभूत नागरिक अधिकारहरूको उपभोग गर्ने महत्त्वपूर्ण आधार हो । घर जग्गा लगायत सम्पत्तिको प्राप्ति र हस्तान्तरण, राहदानी प्राप्ति, मताधिकार, बैंङ्क खाता जस्ता विभिन्न काममा नागरिकता अनिवार्य हुन्छ ।

२. नेपालमा नागरिकता कति किसिमका छन् ?

नेपालको संविधान र ऐन कानून अनुसार ४ किसिमका नागरिकता रहेको छ । जसमा वंशज, जन्मको आधार, अङ्गीकृत र सम्मानार्थ नागरिकता हुन् ।

३. नागरिकता प्रमाणपत्रको हिफाजत कसरी गर्ने ? खोल हाल्ने की लेमिनेशन गर्ने ?

नागरिकता जस्तो महत्वपूर्ण एवं संवेदनशील कागजातलाई हिफाजतसाथ प्रयोग गर्ने र राख्ने गर्नु पर्दछ । अरुको नागरिकता प्रयोग गरेर गैरकानूनी काम गर्न सक्ने हुँदा आफ्नो नागरिकता अरुलाई प्रयोग गर्न दिनु हुँदैन । नागरिकताको कार्ड प्रिन्ट गरेको हुन्छ र यसमा लेख्न केर्ने वा कुनै संकेत गर्न हुँदैन । कार्डमा कुनै विवरण थप घट गर्नु नहुने हुँदा यसलाई प्लाष्टिकको खोलमा राख्न सकिन्छ वा लेमिनेशन गर्न सकिन्छ । तर नयाँ कार्डमा मसि सेट हुन केही समय लाग्ने भएको हुँदा नागरिकता प्राप्त गरेको कम्तिमा २ हप्ता पछि मात्र लेमिनेशन गर्दा उपयुक्त हुन्छ। त्यस बेला सम्म कागजमा बेरेर सुरक्षित राख्नु राम्रो हुन्छ ।  

४. नागरिकता कहिले बनाउने ? कति उमेर चाहिन्छ ?

नागरिकता बनाउन आउने दिन १६ बर्ष उमेर पूरा भएको व्यक्तिले आफूलाई आवश्यक परेपछि नागरिकता बनाउन सक्दछ । सार्वजनिक बिदा नपरेको, कार्यालय खुलेको जुनसुकै दिन पनि नागरिकता बनाउन सकिन्छ ।

 

 

५. कागजपत्र सक्कलै पेश गर्नुपर्ने हो कि फोटोकपी मात्रले पनि हुन्छ ?

नागरिकता बनाउन चाहिने सवै कागजातहरुको फोटोकपी आवेदनसँगै पेश गर्नुपर्छ । पेश गरिएका कागजपत्रहरू सक्कल हेरेर मात्र आवेदन रुजु गरिने हुँदा सबै कागजपत्रको सक्कल प्रति पनि साथमै लिइ आउनुपर्छ । रुजु गरे पश्चात सवै कागजपत्रका सक्कल भने फिर्ता पाइन्छ ।

६. नागरिकता बनाउन कस्तो फोटो चाहिन्छ ?

नागरिकता बनाउने ब्यक्तिको मात्र फोटो चाहिन्छ। अभिलेखमा १, प्रमाणपत्रमा १ र आवेदन (अनुसूची) मा १ गरी जम्मा ३ प्रति एकै खालको फोटो चाहिन्छ । फोटोको आकार प्रकार २.५x३ से.मी., रातो पृष्ठभूमी नभएको, फोटोमा बोर्डर नभएको, दुवै कान सहित प्रष्ट रुपमा मुखाकृति देखिएको, चश्मा नलगाएको, अधिक मात्रामा गरगहना वा अन्य सृङ्गारका सामान नपहिरिएको, ढाकाटेपी बाहेक अन्य टोपी नलगाएको (धार्मिक साँस्कृतिक बाहेक), रंगिन फोटो हुनुपर्दछ ।

७. नागरिकता लिन कति समय लाग्छ ?

आफू स्थायी रुपले बसोबास गरेको वडाबाट सिफारिश भइ आएको र रित पुगेको आवेदन भएमा नागरिकता बनाउन खासै समय लाग्दैन । आवेदन बुझाएको एक घण्टा भित्रै नया नागरिकता प्राप्त गर्न सकिन्छ ।

८. नागरिकता लिने प्रकृया के हुन्छ ?

सर्बप्रथम नागरिकताको अनुसूची फारममा सवै विवरण ठिकसँग भर्ने र फोटो टाँस गरी आफ्नो स्थायी ठेगाना भएको वडा कार्यालयमा फारम बुझाउनु पर्छ । वडाले अनुसूची १ फारममा सिफारिश गर्दछ । यस्तो फारममा वडाबाट  सिफारिश गराउँदा फोटोमा समेत सम्बन्धित वडा कार्यालयबाट हस्ताक्षर गरी प्रमाणित गराउनुपर्ने हुन्छ । यसपछि  आवश्यक सबै कागजात संलग्न राखी नया नागरिकता फाँट कोठा नं ५ मा पेश गर्नु पर्छ । कागजात सबै दुरुस्त भए नभएको फाँटबाट सक्कल अनुसार रुजु गरिन्छ । यस पछि सनाखन गर्नेले र नागरिकता लिनेले सहिछाप गरिदिनु पर्दछ । त्यसपछि नागरिकताको कार्ड तयार भई अधिकार प्राप्त अधिकारी (प्रजिअ/सप्रजिअ/प्र.अ.)‌ बाट हस्ताक्षर हुन्छ। अन्त्यमा, नागरिकताको अभिलेखमा नागरिकता प्राप्त गर्ने व्यक्तिले ल्याप्चे सहिछाप गर्ने र प्रमाणपत्र बुझ्ने काम हुन्छ।

 

 

९. नागरिकता बनाउँन कति शुल्क लाग्दछ ?

नयाँ नागरिकता आवेदन (अनुसूची) का लागि रु. १०।- को टिकट र नागरिकता प्रतिलिपिका लागि रु. १३ को टिकट टाँस्ने बाहेक नागरिकता प्रमाणपत्र बनाउन कुनै किसिमको सेवा शुल्क र दस्तुर लाग्दैन । तर सिफारिश गर्ने गाँउपालिका/नगरपालिका वा वडामा भने तोके अनुसार सिफारिश दस्तुर लाग्न सक्दछ ।

१०. नेपाली नागरिकता बनाउन कहाँ जाने ?

आफ्नो स्थायी ठेगाना भएकै जिल्लाको जिल्ला प्रशासन कार्यालय वा ईलाका प्रशासन कार्यालयबाट मात्र नागरिकता प्रमाणपत्र बनाउन सकिन्छ । बैतडी जिल्लाका पूर्चौडी नगरपालिकाका बासिन्दाहरूले भने इलाका प्रशासन कार्यालय, पूर्चौडीबाट नागरिकता सम्बन्धी सबै सेवा प्राप्त गर्न सक्दछन्।

जिल्ला प्रशासन कार्यालयबाट समय समयमा नागरिकता टोली, घुम्ति शिविर समेत खटिने गरेको हुन्छ । आफ्नो स्थायी ठेगाना भएकै ठाँउमा यस्तो टोली खटिएमा टोलीबाट पनि नागरिकता बनाउन सकिन्छ ।

अन्यत्र जिल्लामा स्थायी ठेगाना भएका तर हाल बैतडी जिल्लामा कार्यरत सरकारी कर्मचारीको परिवार भएमा बैतडी जिल्लाबाटै पनि नागरिकता बनाउन सकिन्छ ।

यस पूर्व विभिन्न समयमा मजिष्ट्रेट, बडाहाकिम, अञ्चलाधीश कार्यालय, विशेष अधिकृत, प्र.जि.अ. को कार्यालय, जिल्ला कार्यालय वाट नागरिकता जारी हुने गरेको थियो । तर हाल भने जिल्ला प्रशासन कार्यालय र मातहत कार्यालयबाट मात्र नागरिकता जारी हुन्छ ।

बैतडी जिल्ला स्थायी ठेगाना भएका वा अन्यत्रबाट यस जिल्लामा बसाइ सराई गरी आएका वा विवाह गरी यस जिल्लामा आएका महिलाले समेत आवश्यक कागजात पेश गरी बैतडी जिल्लाबाट नागरिकता लिन सक्दछन् ।

११. नागरिकता बनाउन को-को आउनु पर्छ ?

नागरिकता बनाउन निवेदक स्वंयम र निजलाई सनाखत गर्ने व्यक्ति जस्तै बाबु, आमा, दाजु, दिदी वा एकाघरका परिवारका सदस्यहरु अनिवार्य रुपमा कार्यालयमै उपस्थित हुनुपर्छ ।

 

१२. सनाखत के हो ? सनाखत कस्ले गर्नुपर्छ ? कहाँ र कसरी गर्नु पर्छ ?

नागरिकताको निवेदन दिने मानिस मेरो तीनपुस्ता भित्रको नाताको व्यक्ति हो, निजलाई नेपाली नागरिकता दिएमा पछिसम्म फरक पर्ने छैन । फरक परेमा कानून बमोजिम सहुँला बुझाउँला भनी कार्यालयमा उपस्थित भई सहिछाप गर्ने काम सनाखत हो ।

सनाखतको लागि एकाघरका वा नाता खुलेको अभिभावक हुनुपर्दछ । सम्भव भएसम्म बाबु वा आमाले सनाखत गर्नु पर्दछ । सो नभएमा तीन पुस्ता भित्रका बंशज खुलेका अभिभावकले सनाखत गर्न सक्दछ । आमाले सनाखत गर्ने अवस्थामा आमाको नागरिकतामा पति (निवेदकको बुबा) को नाम कायम छैन भने विवाह दर्ता प्रमाणपत्र वा विवाह प्रमाणित समेत पेश गर्नु पर्छ।

नागरिकता फाँटमा नै सम्बन्धित कर्मचारीको रोहवरमा सनाखत गरिन्छ। यस अन्तर्गत निजले भने अनुसारकै नाताको व्यक्ति हो भनी एकिन गर्नका लागि सोधखोज गर्ने र एकिन भएपछि सहिछाप गराउने काम हुन्छ ।  

१३. शैक्षिक प्रमाणपत्र र जन्मदर्तामा जन्ममिति फरक-फरक छ भने के हुन्छ ?

शैक्षिक प्रमाणपत्र र जन्मदर्तामा जन्ममिति फरक छ भने पनि नागरिकता बन्दछ । यस्तो अवस्थामा एसएलसी/एसइइ सरहको शैक्षिक प्रमाणपत्रमा उल्लिखित जन्ममिति नै मान्य हुने हुँदा नागरिकतामा सोही मिति कायम गरी नागरिकता जारी गरिन्छ ।

१४. शैक्षिक प्रमाणपत्र र जन्मदर्तामा नाम फरक-फरक छ भने के हुन्छ ?

एसएलसी/एसइइ सरहको शैक्षिक प्रमाणपत्रमा उल्लिखित अनुसारकै नाम कायम गरी नागरिकता प्रमाणपत्र बनाउनुपर्ने हुन्छ । यसका लागि सम्बन्धित वडाबाटै दुवै नाम थर गरेको व्यक्ति एकै व्यक्ति हो भनी सिफारिश ल्याउनु पर्दछ ।

१५. कस्ता व्यक्तिले वंशजको आधारमा नागरिकता प्राप्त गर्दछन ?

कुनै व्यक्तिको जन्म हुँदा निजका बाबु वा आमा नेपालको नागरिक रहेछ भने त्यस्तो व्यक्तिले वंशजको आधारमा नागरिकता प्राप्त गर्न सक्दछ ।

---